Hayatın Çerçeveleri
Competing For The Future kitabında geçen ve George Robert Stephenson tarafından yapıldığı düşünülen bir deneye göre 5 tane maymunu bir kafese kapatılmış. Kafesin tepesine de bir muz asılmış. Tabii ki maymunlar muzu yemek istemiş ve hemen kafesin tepesine tırmanmışlar. Fakat muz her alındığında kafesin tepesindeki fıskiye buz gibi tazyikli bir suyla tüm maymunları ıslatıyormuş. Dövülmekten beter olan maymunlar da bir süre sonra muzu almaya cesaret edemez olmuşlar.
Bir süre sonra kafesteki maymunlardan birisi bu deneyi hiç görmeyen bir maymunla değiştirilmiş. Yeni maymun doğal olarak hemen muzu almaya yeltenmiş. Diğer 4 maymunsa ıslanmaktan korktukları için yeni maymunu döverek onun muzu almasını engellemişler. Yeni maymun dayağın da etkisiyle olsa gerek muzu sorgulamadan yaşamına devam etmiş.
Sonra eski maymunlardan birisi daha deneye hiç şahitlik etmeyen yeni bir maymunla değiştirilmiş. Yeni maymun yine doğal olarak muzu almaya yeltenmiş. Diğer 4 maymun ise yeni maymunu durdurmuş. Fakat ilginç bir şey yaşanmış. Şu anki yeni maymuna en büyük tepkiyi gösteren az önce neden dayak yediğini bile bilmeyen maymun olmuş.
Diğer 3 maymun da sırayla deneyin başını hiç görmeyen maymunlarla değiştirilmiş ve sonunda kafeste muzu almanın bir cezası olduğunu gören kimse kalmamış. Fakat maymunlar ne kadar aç bırakılırsa bırakılsın o muzu almamışlar. Biraz sonra maymunlar kafesten çıkarılmış ve baştaki 5 maymun tekrar kafese koyulmuş. Az öncekilerle aynı süre aç bırakılan maymunlardan birisi açlığa dayanamamış ve korkarak da olsa ıslanmayı da göze alarak muzu almış.
Ya öyle değilse?
Etrafımızda fark etmediğimiz o kadar fazla sınır var ve bu sınırlar o kadar hayatımıza yerleşmiş ki onların ötesindeki yaşamı göremiyoruz. Bu yaşa geldin evlen artık! Neden? Bu yaşta evlenilir. Ressam olma, otur matematik çalış! Neden? Ressamlar para kazanmıyor, doktor ol. Otur evinde annene yardım et! Neden? Kız çocuğu okumaz.
Evliliğe hazır hissetmiyorsak, ressam olmak istiyorsak, bilim insanı olmak ve sorgulamak istiyorsak gelin, birlikte sorgulayalım tüm sınırları. Karşımızdaki duvar gerçek mi yoksa sadece bizden önceki 5 maymunun tabulaştırdığı bir illüzyon mu? Hayatlarımızı bu kadar sınırın arasında küçücük bir alana sıkıştırmak yerine genişletelim, kimsenin göremediklerini görelim. Ya o sınırın arkasında kocaman bir hazine varsa diye gidip bakalım. Yoksa da biraz yerimizden kalkmış ve yaşamayı hayal ettiğimiz diyarlara doğru koşmuş oluruz.
